பாலைவனமாதல் குறித்த உலகளாவிய கூட்டத்தை இந்தியா நடத்துகையில், அதன் நிலத்தின் மூன்றில் ஒரு பகுதி நெருக்கடியில் உள்ளது
புதுடெல்லி: அதிகரித்து வரும் பாலைவனமாக்கல் குறித்த உலகளாவிய மாநாட்டை நடத்த இந்தியா தயாராகி வரும் நிலையில், அது, அதிகரித்து வரும் நில சீரழிவு நெருக்கடியை எதிர்கொள்கிறது: ராஜஸ்தான், மத்தியப் பிரதேசம் மற்றும் மகாராஷ்டிரா ஆகிய பகுதிகளை ஒன்றாக இணைக்கும் அளவுக்கு அதன் நிலப்பரப்பில் கிட்டத்தட்ட 30% காடு அழிப்பு, அதிகப்படியான சாகுபடி, மண் அரிப்பு மற்றும் ஈரநிலங்களின் குறைவு ஆகியவற்றின் மூலம் சீரழிந்தது.
இந்த நிலம் அழிப்பு, ஒவ்வொரு ஆண்டும் இந்தியாவின் மொத்த உள்நாட்டு உற்பத்தியை 2.5% குறைக்கிறது; பயிர் விளைச்சலை பாதிப்பதோடு மட்டுமின்றி நாட்டில் காலநிலை மாற்ற நிகழ்வுகளை அதிகரிக்கச் செய்கிறது. இன்னும் பெரிய சீரழிவை ஏற்படுத்தும் இதுபற்றி பின்னர் விவாதிப்போம்.
உலகெங்கிலும் உள்ள 320 கோடி மக்களை பாதிக்கும் உலகளாவிய உணவு பாதுகாப்பை அச்சுறுத்தும் மற்றும் காலநிலை மாற்றத்தை விரைவுபடுத்தும் இத்தகைய நிலம் அழிப்பு மற்றும் பல்லுயிர் இழப்பை நாடுகள் எவ்வாறு குறைக்க முடியும்?
இந்த கேள்வி 2019 செப்டம்பர் 2 ஆம் தேதி புதுடெல்லியில் தொடங்கிய, பாலைவனமாகுதலை தடுக்கும் ஐக்கிய நாடுகளின் மாநாட்டின் - யுஎன்சிசிடி (UNCCD) 14வது கட்சிகள் மாநாட்டில் -சிஓபி 14 (COP 14) கலந்துரையாடலுக்கு வழிவகுக்கும். 196 நாடுகள், விஞ்ஞானிகள், தனிப்பட்ட தலைவர்கள், தொழில் வல்லுநர்கள் மற்றும் இலாப நோக்கற்ற அமைப்புகள் பங்கேற்றுள்ள இந்த மாநாட்டை இந்தியா நடத்துவது இதுவே முதல் முறை.
இந்த நிகழ்விற்கு முன்னதாக, வர்ம் 2030ஆம் ஆண்டுக்குள் 50 லட்சம் ஹெக்டேர் சீரழிந்த நிலத்தை மீட்டெடுப்பதாக இந்தியா உறுதி அளித்துள்ளது. ஆனால் இது நாட்டின் புவியியல் பரப்பளவில் வெறும் 1.5% ஆகும்; இது மொத்த நிலத்தை விட 28.5 சதவீதம் குறைவாக உள்ளது.
காலநிலை மாற்றத்தால் அதிகம் பாதிக்கப்படக்கூடிய இந்தியா போன்ற நாடுகளுக்கு, நிலச் சீரழிவு ஒரு முக்கியமான பிரச்சினை. சீரழிந்த நிலம் கார்பன்-டை-ஆக்சைடு (CO2), பசுமை இல்ல வாயுக்கள் (GHG) ஐ உறிஞ்சும் திறனை இழக்கிறது; இது புவி வெப்பமடைதலை மோசமாக்குவதற்கான மிகப்பெரிய காரணி ஆகும்.
இந்தியாவில், 60 கோடிக்கும் அதிகமான மக்கள், காலநிலை மாற்றத்தின் தாக்கத்தை எதிர்கொள்கின்றனர். நில சீரழிவுக்கு தீர்வு காணப்படாவிட்டால், பிரச்சினை மேலும் தீவிரமடையக்கூடும். உலக மக்கள்தொகையில் 18% ஐ கொண்டுள்ள இந்தியா, நிலத்தில் 2.4% மட்டுமே உள்ளது.
நிலச்சீரழிவை தடுக்க, நாடுகள் நில பயன்பாட்டு மாற்றத்தை நிறுத்த வேண்டும், வனப்பாதுகாப்பு பணிகள் மற்றும் நில மறுசீரமைப்பை முடுக்கிவிட வேண்டும் என, காலநிலை மாற்றம் தொடர்பான சர்வதேச அரசு குழுவின் -ஐபிசிசி (IPCC) சமீபத்திய ‘காலநிலை மாற்றம் மற்றும் நிலம் குறித்த சிறப்பு அறிக்கை’ என்ற வெளியீடு கூறுகிறது. இந்த அறிக்கை டெல்லியில் உள்ள சிஓபி 14 மற்றும் 2019 டிசம்பரில் சிலியில் நடக்கும் ஐக்கிய நாடுகளின் காலநிலை மாற்ற மாநாடு (சிஓபி 25) ஆகியவற்றில் விவாதிக்கப்படும்.
அறிக்கையின் சில தகவல்கள், இந்தியா மீது குறிப்பிடத்தக்க தாக்கங்களைக் கொண்டுள்ளன; இங்கு காடுகள் மற்றும் ஈரநிலங்கள் (சதுப்பு நிலங்கள், சதுப்பு நிலங்கள் மற்றும் சதுப்பு நிலங்கள்) முறையே நாட்டின் புவியியல் பரப்பளவில் 23% மற்றும் 5% ஐ உள்ளடக்கியது, ஆனால் அவை வேகமாக குறைந்து வருகின்றன.
சிறந்த நில மேலாண்மை
19 ஆம் நூற்றாண்டின் முற்பகுதியில் தொழில்துறை புரட்சிக்கு பிறகு, கார்பன் டை ஆக்சைடு போன்ற பசுமை இல்ல வாயுக்களின் உமிழ்வு உலக வெப்பநிலையை 1 டிகிரி செல்சியஸ் உயர்த்தியுள்ளது, இது வெப்ப அலைகள், வறட்சி, சூறாவளிகள், காட்டுத்தீ, அதிக மழை மற்றும் வெள்ளம் போன்ற தீவிர நிகழ்வுகளுக்கு வழிவகுத்தது என, ஐபிசிசியின் அக்டோபர் 2018 அறிக்கை கூறியது.
2015 ஆம் ஆண்டு பாரிஸ் ஒப்பந்தத்தில் கையொப்பமிட்டவர்களின் கோரிக்கையை ஏற்று, நிலம் மற்றும் காலநிலை மாற்றங்களுக்கிடையேயான தொடர்பைப் பற்றி ஆய்வு அறிக்கையை, ஆகஸ்ட் 2019இல் ஐபிசிசி வெளியிட்டது.
நாம் முன்னர் கூறியது போல, நிலச் சீரழிவு தீவிர வானிலை நிகழ்வுகளால் ஏற்படுகிறது, இது கார்பன் டை ஆக்சைடை உறிஞ்சும் பூமியின் திறனை பாதிக்கிறது, மேலும் காலநிலை மாற்றத்தை மேலும் துரிதப்படுத்துகிறது. இந்த புள்ளி விவரங்கள் நில சீரழிவுக்கு ஒருங்கிணைந்த உலகளாவிய நடவடிக்கை ஏன் தேவை என்பதைக் காட்டுகிறது:
- பெரும்பாலும் வாழ்விட இழப்பு மற்றும் நில சீரழிவு காரணமாக, பூமியில் 10 லட்சத்திற்கும் அதிகமான இனங்கள் அழிவின் விளிம்பில் உள்ளன, இது உலகளாவிய உணவு பாதுகாப்புக்கு அச்சுறுத்தலாக மாறுகிறது.
- ஒவ்வொரு நான்கு ஹெக்டேர் நிலத்திலும் மூன்று, அதன் இயற்கை தன்மையில் இருந்து மாற்றப்பட்டுள்ளன, மேலும் ஒவ்வொரு நான்கு ஹெக்டேர் நிலத்திலும் ஒன்றின் உற்பத்தித்திறன் குறைந்து வருகிறது.
- காலநிலை மாற்றம் மற்றும் பல்லுயிர் இழப்பு ஆகியவற்றுடன் இணைந்து நில சீரழிவு 2050ஆம் ஆண்டுக்குள் 70 கோடி மக்கள் இடம் பெயர கட்டாயப்படுத்தும்.
உலகளாவிய உணவு முறை - உற்பத்திக்கு முந்தைய மற்றும் பிந்தைய நடவடிக்கைகள் உட்பட - மொத்த மனிதனால் ஏற்படும் பசுமை இல்லை வாயுக்கள் உமிழ்வில் 37% ஆகும். வேளாண்மை, காடழிப்பு மற்றும் பிற நில பயன்பாட்டு நடவடிக்கைகள் குறிப்பாக மனித நடவடிக்கைகளில் இருந்து 23% பசுமை இல்ல வாயுக்கள் உமிழ்வைக் கொண்டுள்ளன என்று நில சீரழிவு குறித்த அறிக்கை தெரிவித்துள்ளது.
மக்கள் தற்போது நிலத்தின் உற்பத்தி ஆற்றலில் நான்கில் ஒரு பகுதியை உணவு, தீவனம், நார்ச்சத்து, மரம் மற்றும் ஆற்றலுக்கு பயன்படுத்துகின்றனர், இது உலகளாவிய பனி படராத நில மேற்பரப்பில் 70% க்கும் அதிகமானவற்றை நேரடியாக பாதிக்கிறது என்று அறிக்கை கூறுகிறது.
இந்தியா ஏன் கவலைப்பட வேண்டும்
இந்தியாவுக்கு குறிப்பிட்ட தாக்கங்கள் என்று கூறப்பட்டுள்ள சமீபத்திய ஐபிசிசி அறிக்கையில் இருந்து நிலம் மற்றும் காலநிலை மாற்றம் குறித்த சில கண்டுபிடிப்புகள் இங்கே:
காடுகள்: மனித நடவடிக்கைகளில் இருந்து சுமார் 23% பசுமை இல்ல வாயுக்கள் உமிழ்வுகள், முன்னர் குறிப்பிட்டபடி, ரசாயன உரங்கள், மண் அரிப்பு, காடழிப்பு மற்றும் நில பயன்பாட்டில் ஏற்பட்ட மாற்றங்களின் அதிகப்படியான பயன்பாடு ஆகியவற்றில் இருந்து வருகின்றன. இந்த வளங்கள் விரைவாக குறைந்து வருவதால் அவற்றை நிர்வகிப்பது முக்கியம்.
காலநிலை மாற்றத்திற்கான மிக முக்கியமான தீர்வுகளில் காடுகள் ஒன்றாகும். 2018 வரையிலான 18 ஆண்டுகளில் இந்தியா 16 லட்சம் ஹெக்டேர் வனப்பகுதியை இழந்துள்ளது - இது கோவாவின் புவியியல் பரப்பை விட நான்கு மடங்கு அதிகம் என்று இந்துஸ்தான் டைம்ஸ் 2019 ஏப்ரல் 26இல் செய்தி வெளியிட்டுள்ளது. 2015 வரையிலான ஐந்து ஆண்டுகளில் இந்தியாவில் ஒரு கோடிக்கும் அதிகமான மரங்களை வெட்ட, அரசு அனுமதித்தது.
நரேந்திர மோடி தலைமையிலான தேசிய ஜனநாயக கூட்டணி அரசாங்கத்தின் முதல் நான்கு ஆண்டுகளான, ஜூன் 2014 முதல் மே 2018 வரை, இந்தியாவின் பாதுகாக்கப்பட்ட பகுதிகள் மற்றும் சுற்றுச்சூழல் உணர்திறன் மண்டலங்களில் 500-க்கும் மேற்பட்ட திட்டங்கள் தேசிய வனவிலங்கு வாரியத்தால் அனுமதி தரப்பட்டுள்ளது. இதை, முந்தைய ஐக்கிய முற்போக்கு கூட்டணி அரசுடன் ஒப்பிடுகையில், 2009 மற்றும் 2013ஆம் ஆண்டுக்கு இடைப்பட்ட காலத்தில், 260 திட்டங்களுக்கு தான் அனுமதி தரப்பட்டதாக, இந்தியா ஸ்பெண்ட் செப்டம்பர் 2018 கட்டுரை தெரிவித்தது.
காலநிலை மாற்றத்தை எதிர்த்துப் போராடுவதற்காக, இந்திய அரசு தனது புவியியல் பரப்பளவை, தற்போதுள்ள 24% என்பதை, 2022 ஆம் ஆண்டளவில் 33% வனப்பகுதியாக்கப்படும் என்று உறுதியளித்துள்ளது. இதற்கு, 2022 வரை ஒவ்வொரு ஆண்டும் வனப்பகுதியை கிட்டத்தட்ட 2% அதிகரிக்க வேண்டும். ஆனால், இந்தியாவில் வனப்பகுதி 2017ஆம் ஆண்டுடனான இரண்டு ஆண்டுகளில் 1% மட்டுமே அதிகரித்து உள்ளது.
இந்தியாவின் காடுகளின் சீரழிவு என்பது, ஆண்டுதோறும் அதன் மொத்த உள்நாட்டு உற்பத்தியில் 1.4% வீதத்தை இழக்கச் செய்கிறது என்று டெல்லியை சேர்ந்த தி எனர்ஜி அண்ட் ரிசோர்ஸ் இன்ஸ்டிடியூட் - டெரி (TERI) மேற்கொண்ட ஆய்வை சுட்டிக்காட்டி, 2019 ஜூனில் இந்தியா ஸ்பெண்ட் கட்டுரை வெளியிட்டது.
உணவுப் பாதுகாப்பு: இந்தியாவில் 60% நிலங்கள் சாகுபடிக்கு உட்பட்டு அதன் மொத்த உள்நாட்டு உற்பத்தியில் 14% பங்களிப்பு செய்கின்றன. புவி வெப்பமடைந்து ஏற்படும் தீவிரமான வானிலை நிகழ்வுகளால் நாட்டின் மிகவும் பாதிக்கப்படக்கூடிய துறைகளில் இதுவும் ஒன்றாகும். இரண்டு ஹெக்டேருக்கும் குறைவான நிலத்தை வைத்திருக்கும் சிறு மற்றும் குறு விவசாயிகள் அதிகம் பாதிக்கப்பட்டுள்ளனர், அவர்கள் இந்தியாவில் மொத்த விவசாயிகளில் 80% உள்ளனர்.
காலநிலை மாற்றமானது பயிர் விளைச்சலை பாதிப்பதன் மூலமும், அவற்றின் ஊட்டச்சத்து அளவைக் குறைப்பதன் மூலமும், ஆயர் விலங்குகளின் வளர்ச்சி மற்றும் உற்பத்தித்திறனை பாதிப்பதன் மூலமும் நாடுகளில் உணவுப் பாதுகாப்பின்மையை ஏற்படுத்தக்கூடும் என்று நிலம் குறித்த ஐபிசிசி அறிக்கை தெரிவித்துள்ளது. 2050 ஆம் ஆண்டில் தானியங்களின் விலைகள் 23% வரை உயரக்கூடும், இது காலநிலை மாற்றத்தால் ஏழைகளுக்கு கட்டுப்படியாகாது.
இந்தியா போன்ற விவசாய பொருளாதாரங்களுக்கு - இது உலகின் மிகப்பெரிய பால், பருப்பு வகைகள் மற்றும் சணல் உற்பத்தியாளராகும், மேலும் ஐக்கிய நாடுகளின் தரவுகளின்படி, அரிசி, கோதுமை, கரும்பு, நிலக்கடலை, காய்கறிகள், பழம் மற்றும் பருத்தி ஆகியவற்றின் இரண்டாவது பெரிய உற்பத்தியாளராக உள்ளது. ஐபிசிசி அறிக்கையின் கண்டுபிடிப்புகள் குறிப்பிடத்தக்கவை.
இந்தியா போன்ற விவசாய பொருளாதாரங்களுக்கு - இது உலகின் மிகப்பெரிய பால், பருப்பு வகைகள் மற்றும் சணல் உற்பத்தியாளராகும், மேலும் ஐக்கிய நாடுகளின் தரவுகளின்படி, அரிசி, கோதுமை, கரும்பு, நிலக்கடலை, காய்கறிகள், பழம் மற்றும் பருத்தி ஆகியவற்றின் இரண்டாவது பெரிய உற்பத்தியாளராக உள்ளது - ஐபிசிசி அறிக்கையின் கண்டுபிடிப்புகள் குறிப்பிடத்தக்கவை.
இந்தியாவில் தீவிர வானிலை நிகழ்வுகள் மற்றும் பிற மனித நடவடிக்கைகளால் ஏற்படும் நீர் மற்றும் காற்று காரணமாகவும், உப்புத்தன்மை மற்றும் அரிப்பு, மண் சரிவு காரணமாகவும், 72,000 கோடி ரூபாய் (68 10.68 பில்லியன்) - 2018-19 விவசாய பட்ஜெட்டான ரூ. 58,000 கோடியைவிட (.5 8.54 பில்லியன்) விட அதிகம்- இழப்பை சந்தித்தது என்று டெரி (TERI) ஆய்வு தெரிவிக்கிறது.
வளர்ந்து வரும் மக்களுக்கு உணவளிக்க நாடு போராடுவதால், இந்த பிரச்சினை இந்தியாவுக்கு பொருத்தமானது: உலகளாவிய பசி குறியீட்டில் 119 நாடுகளில் 2018 ஆம் ஆண்டில் இந்தியா 103 வது இடத்தில் இருந்தது; இது 2017 இல் மூன்று இடங்கள் குறைந்து, 100ஆக இருந்தது.
ஈரநிலங்கள்: புவி வெப்பமடைதலுக்கு எதிரான போராட்டத்தில் ஈரநிலங்கள் முக்கியமானவை என்று ஐபிசிசி அறிக்கை கூறியது. ஏனெனில் அவை அதிக அளவு கார்பனை விரைவாக உறிஞ்சக்கூடிய “உயர் கார்பன் சுற்றுச்சூழல் அமைப்புகளை” பாதுகாக்கின்றன. சீரழிந்த மண்ணை மீட்பது, காடழிப்பு மற்றும் மறு காடழிப்பு போன்றவை இதேபோன்ற தாக்கத்தை ஏற்படுத்த “அதிக நேரம்” தேவை.
இந்தியாவின் ஈரநிலங்கள் சுமார் 152,600 சதுர கி.மீ., உள்ளது. இது, நாட்டின் புவியியல் பரப்பளவில் கிட்டத்தட்ட 5% மற்றும் அசாமின் பரப்பளவை போல் இரு மடங்கு அளவாகும். ஆனால் காடழிப்பு, காலநிலை மாற்றம், நீர் வடிகால், நில ஆக்கிரமிப்பு மற்றும் நகர்ப்புற வளர்ச்சி ஆகியவை இந்த ஈரநிலங்களை குறைத்து வருகின்றன - ஒவ்வொரு ஆண்டும், அவற்றின் மொத்த பரப்பளவில் 2-3% நாடு முழுவதும் இழந்து வருகிறது.
தண்ணீர் பற்றாக்குறை: 2050 ஆம் ஆண்டளவில் 1.5 டிகிரி-சி வெப்பமயமாதலால் ஏற்ப்டும் நீர் நெருக்கடி மற்றும் வறட்சியின் தீவிரத்தால் பாதிக்கப்படக்கூடிய உலர் நில மக்கள் தொகை, 17.8 கோடியை மில்லியனை எட்டும் என்று கணிக்கப்பட்டுள்ளது. நெருக்கடியான மக்கள் தொகை 2 டிகிரி-சி வெப்பநிலையில் 22 கோடியாகவும், 3 டிகிரி-சி வெப்பமயமாதலில் 27 கோடியாகவும் அதிகரிக்கும் என்று, நிலம் குறித்த ஐபிசிசி அறிக்கை தெரிவித்துள்ளது.
மொத்த புவியியல் பரப்பளவில் 69% வறண்ட நிலங்களின் கீழ் வறண்ட, பகுதி வறண்ட மற்றும் வறண்ட துணை ஈரப்பதமான நீளங்களை உள்ளடக்கிய இந்தியாவுக்கு இது குறிப்பிடத்தக்க தாக்கங்களைக் கொண்டுள்ளது.
நாட்டின் மக்கள்தொகையில் பாதிக்கும் மேலான 60 கோடி மக்கள், அதிக நீர் நெருக்கடியை எதிர்கொண்டுள்ள நிலையில், இந்தியா உலகின் 17 வது அதிக நீர் நெருக்கடி கொண்ட நாடாகும், இது இந்தியாவைப் போலவே ஆண்டு மழையில் பாதி மழை பெய்யும் நாடுகளை பின்னுக்கு தள்ளுகிறது என்று இந்தியா ஸ்பெண்ட் ஆகஸ்ட்6, 2019 கட்டுரை தெரிவித்துள்ளது.
பழங்குடி மக்களின் உரிமைகள்: காலநிலை மாற்றத்தை எதிர்த்துப் போராடுவதற்கான “பாதுகாப்பற்ற நிலக்காலம் மக்கள் மற்றும் சமூகங்களின் திறனை பாதிக்கிறது” என்று ஐபிசிசி அறிக்கை தெரிவித்துள்ளது. காடுகள் போன்ற உள்ளூர் சுற்றுச்சூழல் அமைப்புகளைப் பற்றி அறிவைக் கொண்ட பழங்குடியினரின் வழக்கமான பதவிக்காலத்தை அங்கீகரிப்பது, அவர்களை முடிவெடுப்பதில் மற்றும் ஆளுகை ஆகியவற்றில் ஈடுபடுத்துவது காலநிலை மாற்றத்திற்கு எதிரான முயற்சிகளை முன்னெடுக்க உதவும் என்று அறிக்கை மேலும் கூறியுள்ளது.
இந்தியாவில், 2006 இல் நிறைவேற்றப்பட்ட வன உரிமைகள் சட்டம் (FRA), காலநிலை நடவடிக்கைகளுக்கு ஒரு முக்கியமான கருவியாக இருக்கலாம். பழங்குடியினர் மற்றும் பிற பாரம்பரிய வனவாசிகளின் உரிமைகளையும், அவர்கள் பல தலைமுறைகளாக பயன்படுத்தி வரும் வனப்பகுதி மற்றும் இயற்கை வளங்களை அணுகவும், நிர்வகிக்கவும், பாதுகாக்கவும், நிர்வகிக்கவும்இந்த சட்டம் அங்கீகரிக்கிறது.
ஆனால் எஃப்.ஆர்.ஏ (FRA) இன் கீழ், உரிமைகளை அங்கீகரிப்பதற்கான செயல்முறை மெதுவாக உள்ளது: நாடு முழுவதும் 4 கோடி ஹெக்டேர் வனப்பகுதிகளுக்கு எதிராக, ஏப்ரல் 30, 2019 நிலவரப்படி 12.93 மில்லியன் ஹெக்டேர் காடுகளுக்கு மேல் எப்.ஆர்.ஏ உரிமை கோரல்களை மட்டுமே அரசால் தீர்க்க முடிந்தது.
இந்திய உச்சநீதிமன்றத்தில் நடந்து வரும் வழக்கு, 20 லட்சம் மலைவாழ் குடும்பங்களை வெளியேற்ற அச்சுறுத்துகிறது; அதன் எஃப்ஆர்ஏ கூற்றுக்கள் நிராகரிக்கப்பட்டுள்ளன. தற்போது, 21 மாநில அரசுகள் நிராகரிக்கப்பட்ட அனைத்து உரிமைகோரல்களையும் மறுஆய்வு செய்யும் பணியில் ஈடுபட்டுள்ளன.
Solutions Box:
IPCC’s special report on land and climate change also evaluated some solutions to use land as a tool against global warming:
- There are two types of solutions: Those with immediate impact such as conservation of wetlands, rangelands and mangroves which absorb huge stocks of GHGs like CO2 from the atmosphere. There are other solutions that are more long-term: Planting of trees, reforestation and afforestation.
- Avoiding, reducing and reversing desertification would enhance soil fertility and increase carbon storage in soils and biomass while benefiting agricultural productivity and food security. Prevention of desertification is, however, preferable to attempts to restore degraded land.
- Over 30% of food is wasted or lost globally, which contributes to 10% of total GHG emissions from human activities. A number of response options such as increased food productivity, dietary choices and food losses and waste reduction can reduce the demand for land conversion. This could free land and create opportunities for enhanced implementation of other strategies listed here.
- Creation of windbreaks through afforestation, tree planting and ecosystem restoration programmes that can function as “green walls” and “green dams” that reduce dust and sandstorms and sand dune movement.
(திரிபாதி, இந்தியா ஸ்பெண்ட் முதன்மை நிருபர்).
உங்களின் கருத்துகளை வரவேற்கிறோம். கருத்துகளை respond@indiaspend.org. என்ற முகவரிக்கு அனுப்பலாம். மொழி, இலக்கணம் கருதி அவற்றை திருத்தும் உரிமை எங்களுக்கு உண்டு.